Ziekte van Crohn en Colitis Ulcerosa

Inleiding

Uw arts heeft u verteld dat u de ziekte van Crohn of colitis ulcerosa heeft. Bij deze ziekten zijn er ontstekingen in de darmen. Hierdoor kunt u problemen met eten en drinken krijgen. Op deze pagina vindt u meer informatie.

Wat zijn de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa?

De ziekte van Crohn en colitis ulcerosa zijn chronische ziekten met ontstekingen in het maag-darmstelsel. De verzamelnaam voor deze ziekten is 'Inflammatory Bowel Disease (IBD)'. De ziekte van Crohn kan in de dunne en dikke darm voorkomen, maar ook in andere delen van het spijsverteringsstelsel van de mond tot de anus. Colitis ulcerosa komt alleen voor in de dikke darm.

Klachten bij de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa

Bij deze darmziekten wisselen rustige periodes zich af met periodes van hevige klachten. In deze periodes kunt u last hebben van buikkrampen, diarree, vermoeidheid, misselijkheid en overgeven. Dit maakt eten en drinken moeilijker. Diarree ontstaat doordat de darmwand minder goed voedingsstoffen en water opneemt. Ander klachten die voorkomen zijn gewichtsverlies, bloedarmoede, verstoorde spijsvertering en koorts.

Voedingsrichtlijnen in de rustige fase

In de rustige periode van uw ziekte, ook wel remissie genoemd, is een speciaal dieet niet nodig. Een gezonde, volwaardige voeding is voldoende. Gezonde voeding helpt bij een goede groei, een gezond gewicht en een hoge weerstand. Ook ondersteunt het uw herstel na ziekte.

Het is belangrijk om voldoende variatie in uw voeding op te nemen. Zo krijgt uw lichaam alle benodigde voedingsstoffen binnen. U kunt hierbij de Schijf van Vijf gebruiken als richtlijn.

De Schijf van Vijf

Het Voedingscentrum heeft de Schijf van Vijf ontwikkeld. Deze schijf bevat vijf productgroepen. Probeer zoveel mogelijk volgens deze richtlijnen te eten.

• Groente en fruit: Eet dagelijks 250 gram groente en 2 stuks fruit. Dit helpt uw lichaam gezond te blijven.
• Graanproducten en aardappelen: Kies voor volkoren producten zoals volkorenbrood, volkoren pasta, volkoren couscous en zilvervliesrijst.
• Noten: Eet elke dag een handje ongezouten noten (25 gram).
• Plantaardige producten, vlees, vis en ei: Eet vooral plantaardige producten zoals peulvruchten, noten, tofu en tempé. Neem daarnaast 1 keer per week vis (100 gram), 2 tot 3 keer per week een ei en maximaal 500 gram vlees per week.
• Zuivel: Neem 3 tot 4 porties zuivel per dag, zoals melk, yoghurt en kaas. Eén portie melk of yoghurt is 150 ml. Eén portie kaas is 40 gram.
• Smeer- en bereidingsvetten: Gebruik zachte of vloeibare oliën en vetten voor het smeren en bakken. Deze zijn gezonder dan harde vetten.
• Dranken: Drink dagelijks 1,5 tot 2 liter. Kies voor dranken zonder suiker, zoals water, thee en koffie.

Wanneer u elke dag uit elke groep van de Schijf van Vijf eet en drinkt, zorgt u voor een gevarieerde en gezonde voeding.

Voedingsrichtlijnen in de actieve fase

In de actieve fase van uw ziekte zijn er periodes met hevige klachten. Voeding kan deze fase helaas niet voorkomen, maar extra aandacht voor uw voeding is wel nodig. Uw lichaam verbruikt nu meer energie. Afvallen is in deze periode niet goed, omdat uw lichaam dan eiwitten uit uw spieren gebruikt. Dit vermindert uw spiermassa, conditie en vertraagt uw herstel.

Ondervoeding komt vaak voor bij mensen met de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa. Als u ondervoed bent, is het belangrijk om uw voedingstoestand te verbeteren. Algemene richtlijnen:

• Eet dagelijks 3 hoofdmaaltijden en 3 tussendoortjes.
• Gebruik ruim eiwitrijke producten zoals melk, vlees, vis, ei, kaas, peulvruchten en noten.
• Kies voor volle producten zoals volle melk.

Bekijk ook de informatiepagina over het energie- en eiwitrijke dieet voor meer tips. Voor persoonlijk advies kunt u bij uw diëtist terecht. Soms kan het nodig zijn om drinkvoeding of sondevoeding te gebruiken.

• Drinkvoeding: Dit is vloeibare voeding uit een flesje en kan een goede aanvulling zijn op uw normale voeding.
• Sondevoeding: Als u bijna niets kunt verdragen, kan sondevoeding nodig zijn. Dit is vloeibare voeding die via een slangetje door de neus naar de maag of dunne darm gaat.

Voeding bij diarree

Diarree komt vaak voor bij de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa. De ontsteking in de darm zorgt voor bloed- en vochtverlies. Hierdoor kan de dikke darm niet voldoende vocht opnemen, wat resulteert in dunne, waterige ontlasting met soms bloed en slijm. Misselijkheid, een verminderde eetlust en buikkrampen komen vaak voor.

De diarree ontstaat niet door voeding, dus uw voedingspatroon hoeft niet aangepast te worden. Wel is het belangrijk om op een aantal zaken te letten:

• Drink voldoende vocht: Probeer dagelijks 2 tot 2,5 liter vocht te drinken. Dit komt overeen met 13 tot 17 kopjes (150 ml) of 10 tot 12 glazen (250 ml).
• Gebruik een normale hoeveelheid zout: Voeg wat zout toe aan uw warme maaltijd en drink af en toe een kopje bouillon. Dit helpt om het vochtgehalte in uw lichaam op peil te houden.
• Eet voldoende voedingsvezels: Voedingsvezels zorgen voor het indikken van de ontlasting. Eet daarom voldoende vezelrijke producten zoals volkoren producten, groente, fruit en peulvruchten.

Bij langdurige diarree kan uw lichaam te weinig voedingsstoffen opnemen. Dit kan leiden tot ondervoeding. Let daarom goed op uw voeding en neem bij vragen contact op met een diëtist.

Voeding bij winderigheid

Bij een verminderde darmwerking kunt u last hebben van extra gasvorming. Uw voeding kan hier invloed op hebben. Hier zijn enkele tips om rekening mee te houden.

• Eet rustig en regelmatig: Hoe meer lucht u inslikt, hoe meer gas er in uw darmen ontstaat. Praat niet tijdens het eten om extra lucht inslikken te voorkomen.

• Bepaalde voedingsmiddelen kunnen gasvorming veroorzaken. Vermijd deze zoveel mogelijk:

  • Koolsoorten en spruiten, behalve bloemkool en broccoli

  • Koolzuurhoudende dranken en bier

  • Vruchtensappen

  • Paprika, peulvruchten, prei en ui

• Kauwgom en roken: Beiden zorgen voor extra lucht in uw darmen. Vermijd deze gewoontes.

• Zoetstoffen: Zoetstoffen zoals sorbitol en xylitol, die vaak in suikervrij snoep en kauwgom zitten, kunnen rommelingen veroorzaken. Gebruik deze met mate.

Voeding bij overgewicht

Bij de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa wordt overgewicht vaak veroorzaakt door medicijngebruik. Sommige medicijnen, zoals Prednison, verhogen de eetlust. Hierdoor kunt u meer gaan eten en krijgt uw lichaam te veel energie binnen. Deze overtollige energie wordt als vet opgeslagen, wat tot overgewicht kan leiden.

Wanneer u overgewicht heeft, is het verstandig om kritisch naar uw voedingspatroon te kijken. Let vooral op de hoeveelheid calorieën die u binnenkrijgt. Vermijd ongezonde tussendoortjes zoals snoep en chocolade, omdat deze veel vet en energie bevatten. Streef naar drie gezonde maaltijden per dag en probeer meer te bewegen. Dit helpt om een gezond gewicht te behouden en uw algehele conditie te verbeteren.

Voeding bij stoma

Bij patiënten met de ziekte van Crohn of colitis ulcerosa komen vaak colostoma’s en ileostoma’s voor. Een colostoma is een kunstmatige uitgang van de dikke darm, terwijl een ileostoma een kunstmatige uitgang van de dunne darm is. Mensen met een stoma hoeven geen speciaal dieet te volgen, maar er zijn wel enkele zaken om rekening mee te houden.

• Vocht: Het is belangrijk om extra vocht in te nemen. Doordat de dikke darm geheel of gedeeltelijk verwijderd is, neemt het lichaam minder vocht op. Streef naar een vochtinname van 2 tot 2,5 liter per dag. Dit komt overeen met 13-17 kopjes (150 ml) of 10-12 glazen (250 ml).
• Zout: Bij een ileostoma is naast extra vocht ook extra zoutinname belangrijk. De dikke darm is verwijderd, waardoor het lichaam minder zout opneemt. Voeg daarom zout toe aan uw warme maaltijden. Bij klachten zoals vermoeidheid, concentratiestoornissen, slaapstoornissen of spierkrampen, neem wat extra zoute producten zoals bouillon.
• Verstopping: Sommige producten kunnen verstopping veroorzaken als ze niet goed fijngesneden of gekauwd worden. Let op bij het eten van:
  • Asperges, bamboe, bleekselderij, champignons, rabarber, rauwkost, taugé, tomaat en zuurkool
  • Fruit zoals ananas, bessen, citrusvruchten, druiven, kiwi, kokosproducten en gedroogd fruit
  • Mais/popcorn
  • Noten en zaden zoals pinda’s en pitten
  • Peulvruchten zoals doperwten, peultjes, sperziebonen, snijbonen en tuinbonen
  • Taai en draderig vlees
  • Vis met graten
• Gasvorming: Producten zoals koolsoorten, uien, prei en koolzuurhoudende dranken kunnen gasvorming veroorzaken. Vermijd deze producten als u hier last van heeft.

Voor meer informatie kunt u de volgende informatiepagina's raadplegen: ‘Ileostoma – voedingsadviezen’ en ‘Colostoma – voedingsadviezen’.

Voeding bij botontkalking

Bij langdurig gebruik van corticosteroïden zoals Prednison, is er een verhoogd risico op botontkalking (osteoporose). Daarom is het belangrijk om voldoende calcium en vitamine D binnen te krijgen.

U heeft dagelijks 1500 mg calcium nodig. Producten die rijk zijn aan calcium zijn bijvoorbeeld melkproducten en kaas. Zorg ervoor dat u dagelijks voldoende van deze producten eet. Vraag uw diëtist om de ‘Calciummeter’ van Friesland Campina Instituut of gebruik ‘De Eetmeter’ van het voedingscentrum om te berekenen of u voldoende calcium binnen krijgt.

Vitamine D wordt in de huid aangemaakt door zonlicht. Daarnaast zit het ook in vette vis, margarine, halvarine en vloeibare bak- en braadproducten. Sommige mensen hebben extra vitamine D nodig in de vorm van supplementen.
Wilt u graag een persoonlijk voedingsadvies? Vraag dan via de specialist of huisarts een verwijzing naar de diëtist. 

Meer informatie

Voor meer informatie over voeding en gezondheidsadvies kunt u de volgende bronnen raadplegen:

Voedingscentrum

Bezoek de website voor uitgebreide informatie over gezonde voeding: www.voedingscentrum.nl1.

Nederlandse Maag Lever Darm Stichting (MLDS)

Hier vindt u informatie over maag-, lever- en darmziekten: www.mlds.nl2.

Crohn en colitis ulcerosa vereniging Nederland (CCUVN)

Voor steun en informatie over de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa:

• Telefoon: (0348) 42 07 80
• Website: www.crohn-colitis.nl3
• Patiëntvereniging: www.wijhebbencrohn.nl4

Nederlandse Stomavereniging en Stichting Stomaatje

Voor informatie en ondersteuning rondom stoma:

• Telefoon: (0346) 634 39 10
• Website: www.stomavereniging.nl5
• Website: www.stomaatje.nl6 

App's

Deze apps kunnen helpen bij het beheren van uw gezondheid en het bijhouden van uw symptomen.

• My IBD Care: Crohn's & Colitis (Engelstalig)
• MijnIBDCoach (Nederlandstalig) 

Vragen

Heeft u na het lezen van deze informatie nog vragen? Stel uw vragen tijdens het eerstvolgende bezoek of bel naar: