Levercirrose

Inleiding

U heeft van uw arts gehoord dat u levercirrose heeft. Dit kan zorgen voor problemen met eten. Daarom heeft u adviezen gekregen van uw arts of diëtist. Hier kunt u alles rustig nalezen.

Levercirrose

Wat is levercirrose?

Bij levercirrose is de lever beschadigd en kan deze niet meer goed herstellen. Levercirrose kan komen door:

• Een langdurige leverontsteking (hepatitis).
• Ernstig overgewicht.
• Overmatig alcohol- of medicijngebruik.
• Een erfelijke ziekte.

Levercellen raken ontstoken en sterven af. Hierdoor ontstaat littekenweefsel en werkt de lever steeds slechter. Levercirrose ontstaat langzaam en de klachten komen vaak pas na jaren. U kunt last krijgen van vermoeidheid, zwakte, minder eetlust en concentratieverlies. Ook kunt u gewichtsverlies, misselijkheid, buikpijn, jeuk en geelzucht krijgen. Als u niet goed eet, kunt u ondervoed raken en botontkalking krijgen. In een later stadium kunnen er complicaties optreden zoals:

• Slokdarm spataderen.
• Ophoping van vocht in de buik en enkels.
• Ophoping van afvalstoffen in de hersenen.

Lees hier meer over levercirrose.1

Ondervoeding bij levercirrose

Levercirrose kan zorgen voor een tekort aan voedingsstoffen. Dit kan komen door:

• Minder eten door een verminderde eetlust, misselijkheid, een vol gevoel of alcoholmisbruik.
• Onvoldoende variatie in voedingsstoffen door een vetarm dieet of eentonig eten.
• Een verhoogde behoefte aan energie en eiwitten door de ziekte.
• Diarree: de darmen nemen minder voedingsstoffen op.
• De lever krijgt minder voedingsstoffen aangevoerd.
• De lever kan voedingsstoffen niet goed omzetten en opslaan.

Om ondervoeding tegen te gaan, is het belangrijk om gevarieerd te eten. Zorg voor voldoende koolhydraten en eiwitten. Vetten, vitaminen en mineralen zijn ook onmisbaar. Zo krijgt u genoeg voedingsstoffen binnen.

Dieetadviezen bij levercirrose

Vaker eten, een goed ontbijt en een late night snack

Bij levercirrose kan uw lever niet veel voedingsstoffen tegelijk verwerken en opslaan. Dit zorgt vooral 's nachts voor problemen. Een gezonde lever heeft genoeg suikers op voorraad om 's nachts te gebruiken. Bij levercirrose lukt dit niet, waardoor uw lichaam eiwit uit uw spieren gaat gebruiken. Dit vermindert uw spierkracht en conditie. Bij 8 tot 10 uur niets eten is er al een tekort aan voedingsstoffen. Bij mensen met een gezonde lever is dit pas na 36 uur het geval.

Eet daarom 4 tot 7 kleinere maaltijden verspreid over de dag. Zo kan uw lichaam makkelijker energie en eiwitten uit de voeding halen. Dit voorkomt ook een vol gevoel en misselijkheid.

Begin uw dag met een maaltijd meteen na het opstaan. Dit geeft uw lichaam de energie en voedingsstoffen die het nodig heeft na de nacht. Zorg dat deze maaltijd voldoende koolhydraten en eiwitten bevat. Denk bijvoorbeeld aan een boterham met kaas of vlees, of een schaaltje yoghurt met muesli.

Neem ook een maaltijd vlak voor het slapen gaan, een zogenaamde 'late night snack'. Dit helpt om 's nachts een tekort aan voedingsstoffen te voorkomen. Ook deze snack bevat koolhydraten en eiwitten, zoals een boterham met kaas of vlees, of yoghurt met muesli.

Extra energie

Levercirrose kost uw lichaam extra energie. Hoe ernstiger de levercirrose, hoe meer energie u nodig heeft. Door voldoende energie uit uw voeding te halen, voorkomt u dat uw lichaam spiermassa afbreek voor energie. In het beginstadium van levercirrose, als u nog weinig klachten heeft, is een kleine hoeveelheid extra energie al voldoende. Denk aan een beker melk of een portie fruit. In een later stadium van levercirrose zijn andere adviezen nodig. Bespreek dit met uw diëtist. 

Extra eiwitten

Bij levercirrose breekt uw lever meer eiwitten af dan normaal. Ook maakt uw lever minder eiwitten aan. Bovendien kan uw zieke lever niet veel eiwitten tegelijk verwerken. Het is daarom belangrijk dat u verdeeld over de dag meer eiwitten binnenkrijgt.

Eiwitten zijn nodig voor de opbouw en instandhouding van spieren, bloed en herstel bij wonden. Bij ziekte is eiwit de belangrijkste voedingsstof voor herstel. U vindt eiwitten vooral in vlees(vervangers), vis, kip, ei, noten, kaas en melkproducten zoals melk, chocolademelk, yoghurtdrank, karnemelk, vla, yoghurt en kwark. Ook peulvruchten zoals bruine bonen, erwten, linzen en sojaproducten zoals sojamelk of sojayoghurt bevatten veel eiwit. In brood zit een kleine hoeveelheid eiwit.

Praktische adviezen om meer eiwit binnen te krijgen

Broodmaaltijden

• Beleg uw brood ruim met eiwitrijk beleg zoals kaas, vlees, vis, ei en pindakaas. Varieer ook eens met hummus en hüttenkäse. 
• Neem af en toe een gekookt of gebakken ei bij uw broodmaaltijd.
• Neem een melkproduct bij uw broodmaaltijd, zoals melk, karnemelk, chocolademelk, drinkyoghurt of een schaaltje yoghurt, kwark of vla.

Tussendoortjes

Neem 3 eiwitrijke tussendoortjes per dag. Vooral het tussendoortje voor het slapen gaan (late night snack) is belangrijk.

• Een snee brood of knäckebröd met eiwitrijk beleg zoals kaas, vlees, vis, ei en pindakaas. Varieer ook eens met hummus en hüttenkäse. 
• Een melkproduct, eventueel met cruesli of muesli of een stuk fruit.
• Een handje ongezouten noten.
• Een paar blokjes kaas of plakjes vlees uit het vuistje.

Warme maaltijd

• Neem dagelijks een portie vlees(vervanger), vis, kip of ei bij uw maaltijd..
• Eet peulvruchten, zoals bruine bonen, erwten of linzen.
• Eet een nagerecht in de vorm van een melkproduct zoals een schaaltje yoghurt, kwark of vla.

Gebruik voldoende vet

Bij levercirrose is het belangrijk om voldoende vet te gebruiken. Vet levert energie en helpt bij de opname van de in vet oplosbare vitamines A, D, E en K. Gezonde vetten zijn onverzadigde vetten. Deze vindt u in dieetmargarine, dieethalvarine, olie, noten en vette vis.

Vitamines

Bij leverziekten kunnen vitaminetekorten ontstaan. Dit kan ook door het gebruik van medicijnen en alcohol. Er ontstaan vaak tekorten aan B-vitamines.

Uw behandelend arts kan de vitaminestatus van uw lichaam bepalen. Op basis daarvan kan uw arts of diëtist u adviseren om een multivitamine en mineralenpreparaat te gebruiken.

Dieetproducten 

Dieetproducten kunnen uw dieet ondersteunen. Deze producten zijn speciaal afgestemd op uw situatie en kunnen extra energie, eiwitten, vitaminen en mineralen bevatten. Voorbeelden zijn drinkvoeding, toetjes en poeders. Ook sondevoeding kan een optie zijn. Uw arts of diëtist bepaalt samen met u welke producten en hoeveelheden geschikt zijn.

Dieetmaatregelen bij complicaties van levercirrose

Bij vergevorderde levercirrose kunnen complicaties optreden, zoals vochtophoping in de buik of enkels, slokdarmspataderen of ophoping van afvalstoffen in de hersenen. Aangepaste voeding kan helpen om deze klachten te verminderen. Een diëtist kan u hierbij een persoonlijk dieetadvies geven.

De meest voorkomende diëten bij gecompliceerde levercirrose zijn een zoutbeperkt dieet en een vochtbeperkt dieet. Als u slokdarmspataderen heeft, vermijd dan voedsel met harde stukjes, graatjes of botjes om bloedingen te voorkomen.

Als u prednison gebruikt, is het belangrijk om extra calcium en vitamine D te nemen. Gebruik 1000-1200 mg calcium per dag en 20 microgram vitamine D3 per dag.

Mensen met een chronische leveraandoening hebben meer risico op hepatitis E, een leverontsteking door het hepatitis E-virus. Dit virus kan voorkomen in vlees van varkens, wild zwijn en edelhert. Zorg dat dit vlees goed doorbakken is. Vermijd vleeswaren met rauw of onvoldoende verhit varkensvlees, zoals leverworst, paté, bloedworst, boerenmetworst, salami, chorizo en fuet.

Eet maximaal 500 gram rood vlees per week om het risico op leverkanker te verminderen.

Zoutbeperkt dieet

Als uw lichaam vocht vasthoudt, is het belangrijk om minder zout te eten. Dit helpt ook om vocht afdrijvende medicijnen beter te laten werken. De gemiddelde Nederlander eet 9 gram zout per dag, maar bij een zoutbeperkt dieet is het advies 5-6 gram per dag. Tips bij een zoutbeperkt dieet:

• Geen zout toevoegen: Voeg geen zout toe aan uw maaltijden, zelfs niet een klein beetje. Breng uw eten op smaak met zoutvrije kruiden en specerijen zoals peper, knoflook, kerrie en paprikapoeder. Controleer altijd de verpakking van kruidenmengsels op toegevoegd zout. U kunt bijvoorbeeld een uitje meebakken met vlees voor extra smaak.

• Koken zonder zout: Kook aardappelen en groenten zo kort mogelijk in weinig water om de smaak te behouden. Roerbakken is ook een goede manier om smaak te behouden. Kies zoveel mogelijk voor verse of diepvriesgroenten. Groenten in pot of blik bevatten vaak toegevoegd zout voor de houdbaarheid. Let op: diepvriesgroenten à la crème bevatten meestal zout.

• Vermijd kant-en-klaar: Eet liever geen kant-en-klare maaltijden, hartige snacks zoals kroketten, soep uit pak of blik, gemarineerde, gepaneerde of gekruide vleessoorten en groenten uit blik of pot. Deze producten bevatten veel zout.

• Let op smaakmakers: Ketjap, sojasaus, ketchup, strooiaroma (zoals Aromat), kant-en-klare kruidenmengsels, bouillonblokjes, smaakmakers (zoals Maggi) en juskorrels bevatten veel zout. Kies voor zoutarme alternatieven.

• Vermijd gezouten snacks: Eet geen chips, zoute stengels, gezouten noten en andere zoute snacks. Ongezouten noten of zoete popcorn zijn goede alternatieven. Eet geen drop, zelfs zoete drop bevat veel zout.

Voor een uitgebreide lijst met zoutrijke en zoutarme producten kunt u uw diëtist raadplegen.

Vochtbeperking

Bij ascites (vochtophoping in de buikholte) kan het nodig zijn om uw vochtinname te beperken. Meestal mag u dan 1,5 liter vocht per dag gebruiken. Uw arts bepaalt hoeveel vocht u precies mag hebben. Alle producten die vocht bevatten, tellen mee. Dus ook toetjes en fruit. Uw diëtist kan u helpen met praktische tips voor een vochtbeperking.

Gebruik geen alcohol

De lever maakt giftige stoffen, zoals alcohol en medicijnen, onschadelijk. Bij leverproblemen mag u absoluut geen alcohol drinken. Alcohol kan leverproblemen veroorzaken en de levercellen beschadigen. Alcohol zorgt voor verslechtering van de leverfuncties, vooral bij levercirrose.

Meer informatie

Voedingscentrum

(070) 306 88 88

www.voedingscentrum.nl2

Nederlandse Maag Lever Darm Stichting

(033) 752 35 00

www.mlds.nl3

Vragen

Heeft u na het lezen van deze informatie nog vragen? Stel uw vragen tijdens het eerstvolgende bezoek of bel naar: