Gemalen voeding

Inleiding

Heeft u moeite met kauwen of slikken? Dan kan aangepaste voeding een oplossing bieden. In overleg met uw arts, logopedist of diëtist kunt u besluiten om (tijdelijk) gemalen voeding te gebruiken. In deze tekst leest u praktische tips voor het bereiden van verschillende gerechten en producten.

Hoe dik moet gemalen voeding zijn?

De dikte van gemalen voeding is vergelijkbaar met die van een stamppot. Gemalen voeding is fijn gesneden of gepureerd, bevat geen harde stukjes en is gemakkelijk door te slikken. Kauwen is niet meer nodig. Afhankelijk van uw slik- of kauwproblemen kan de voeding glad of grof gemalen zijn. Soms is het ook nodig om dranken dikker te maken. Uw logopedist of diëtist kan u hierover adviseren.

Houding bij het eten

Het is belangrijk om rechtop te zitten wanneer u eet. Het beste is om aan een tafel te zitten in een stoel. Als u rustig en zonder afleiding eet, kunt u beter kauwen en slikken. Dit verkleint de kans op verslikken.

Algemene richtlijnen:

• Gebruik volle producten: Kies voor volle melk, volle yoghurt, roomboter of margarine. Deze producten geven u de energie die u nodig heeft bij een gemalen voeding.
• Meer calorieën toevoegen: U kunt extra roomboter of margarine, crème fraîche, ongeklopte slagroom, koffieroom of suiker toevoegen aan uw eten. Dit helpt om meer calorieën binnen te krijgen.
• Afwisseling in smaak en temperatuur: Zorg voor variatie in uw maaltijden. Gebruik zowel zoete als hartige smaken en wissel warme en koude gerechten af.
• Dagelijks vers fruit: Neem elke dag vers fruit, bijvoorbeeld in de vorm van zelfgeperst sap of vruchtenmoes gemaakt van gemixt zacht fruit.
• Eet regelmatig: Probeer minimaal 6 keer per dag een gemalen maaltijd te eten. Als u merkt dat uw gewicht afneemt, probeer dan vaker te eten.

Maaltijden

Brood

Heeft u moeite met het eten van brood? Kies dan voor alternatieven zoals pap, vla, kwark, drinkontbijt of gevulde soep. Varieer hierbij zoveel mogelijk. Gebruik als bindmiddel bijvoorbeeld puddingpoeder, griesmeel, havermout, custard, rijstebloem, maïsmeel of bloem. Voor voldoende voedingsvezels kunt u pap op basis van granen zoals havermout of Brinta nemen. Voeg eventueel extra vezels toe met fibrex, zemelen of tarwekiemen.

Voor de smaak kunt u suiker, cacaopoeder, anijsblokjes, limonadesiroop, jam, vruchtenmoes of kaneel toevoegen. Ook zijn er kant-en-klare ontbijtproducten die geschikt zijn. Als u brood kunt eten, kies dan voor zacht (krenten)brood zonder korst, zachte broodjes, wentelteefjes of pannenkoeken. Besmeer het brood met margarine of roomboter en kies voor smeerbaar beleg zoals paté, ossenworst, smeerworst, filet americain, smeerkaas, pindakaas, geprakte aardbei of banaan, stroop, jam, sandwichspread zonder harde stukjes of salades zoals tonijnsalade en eiersalade.

Warme maaltijd

Bij een warme maaltijd kunt u de gerechten zelf bereiden of laten bezorgen via een maaltijdservice. U kunt de maaltijdonderdelen apart of samen pureren. Eenpansgerechten zoals stamppot of nasi zijn erg geschikt. Voeg saus, jus, margarine of melk toe om de maaltijd smeuïger te maken. Voor extra smaak kunt u tomatenpuree, ketchup, ketjap, marmite, worcestersaus, mosterd, juspoeder of kruiden gebruiken.

Handige apparaten voor het bereiden van een gemalen maaltijd zijn een staafmixer, keukenmachine, roerzeef of aardappelstamper. Als u geen tijd heeft om zelf te koken, kunt u kant-en-klare producten gebruiken, zoals babyvoeding of maaltijdsoep uit blik.

Belangrijk aandachtspunt

Gemalen voeding wordt vaak gemengd met een vloeistof zoals bouillon of melk. Hierdoor bevat een bord gemalen warme maaltijd vaak minder voedingsstoffen dan een bord niet-gemalen warme maaltijd. 

Soep

Bij slikproblemen kunt u kiezen voor gebonden of heldere soep. Overleg met uw logopedist of diëtist wat voor u het beste is. Als het moeilijk is om soep met stukjes te eten, kunt u deze glad pureren. Soepen met bonen of erwten zijn voedzaam en kunnen ook gepureerd worden. Om de soep wat steviger te maken, kunt u allesbinder of roux gebruiken. Let op dat de groenten goed gaar zijn voor het binden. Voeg voor extra calorieën een scheutje room toe.

Vlees

Het is belangrijk dat het vlees, de vis of de kip zacht is. Bak het vlees niet te hard aan, maar kies voor braden, stoven of koken. Vlees met een zachte structuur, zoals worst, slavink of gehakt, is makkelijker te pureren. Vis kan het beste gestoofd of gestoomd worden. Snijd het vlees fijn voordat u het mixt en voeg wat jus of bouillon toe om het smeuïger te maken. Vleeswaren zoals ham en kipfilet zijn geschikt om toe te voegen. Zacht vlees is ook geschikt voor ragout. Naast vlees en vis kunt u ook peulvruchten, kaas, ei, tahoe of vleesvervangers gebruiken.

Groente

Groenten kunt u pureren of zacht koken. Eventueel met saus of vloeibare margarine. Harde groenten zoals asperges, snijbonen, maïs, bleekselderij, tuinbonen, zuurkool of boerenkool moeten goed fijngesneden of gemalen worden.

Aardappelen, pasta en rijst

Aardappelen kunt u zachter maken door bouillon, water, melk of een klontje boter toe te voegen en dit daarna fijn te prakken, stampen of malen. Pasta en rijst kunnen gemalen worden, maar worden snel plakkerig. Voeg daarom saus, olie of boter toe om dit te voorkomen.

Nagerechten

Nagerechten zijn er in veel varianten. Let er wel op dat ze geen harde stukjes bevatten. Geschikte nagerechten zijn yoghurt, vla, mousse, pap, kwark, pudding en ijs. Voeg hier eventueel suiker, siroop, slagroom, fruit uit blik of vlaaifruit aan toe. Ook gepureerd fruit of vruchtenmoes zijn goede opties.

Dranken en tussendoortjes

Dranken

Er zijn veel verschillende dranken die u kunt gebruiken, zoals volle melk, chocolademelk, anijsmelk, karnemelk, vruchtensap, groentesap, frisdrank, limonade, thee, koffie en milkshake. Milkshakes en smoothies kunt u zelf maken met volle melk, yoghurt, kwark of karnemelk. Voeg hier limonadesiroop, vruchtensap, vruchtenmoes, pudding, jam of roomijs aan toe. Voor extra energie kunt u ongeklopte slagroom toevoegen.

Soms is het nodig om dranken dikker te maken met een verdikkingsmiddel. Uw diëtist of logopedist kan u hierbij adviseren.

Fruit en vruchtensap

Kies voor zacht fruit zoals rijp of gekookt fruit, of fruit uit blik. Verwijder harde schillen en pitjes. Snijd het fruit in stukjes of pureer het fijn. U kunt het gepureerde fruit ook mengen met melk of yoghurt om een smoothie te maken. Als variatie kunt u kiezen voor groentesap zoals wortelsap, tomatensap of bietensap. Kant-en-klare smoothies, vruchtensap of vruchtenmoes zijn ook een goede keuze.

Tussendoortjes

Geschikte zachte zoete tussendoortjes zijn bijvoorbeeld ontbijtkoek met margarine of boter, cake, kruidkoek, zacht gebak, zacht fruit, (room)ijs en milkshake.

Voor zachte hartige tussendoortjes kunt u denken aan haring, makreel, tonijn en ragout. Salades zoals huzarensalade, eiersalade, krabsalade, kip-kerriesalade en kipsaté zijn vaak al zacht genoeg. U kunt ze smeuïger maken met mayonaise, crème fraîche, room of olie. Tonijnsalade en humus zijn vaak al fijn en zonder harde stukjes.

Dieetproducten

Krijgt u niet voldoende voedingsstoffen binnen met gemalen voeding, dan kunt u uw voeding verrijken met dieetproducten. Dit helpt u om toch voldoende energie en eiwitten binnen te krijgen.
Dieetproducten zijn er in verschillende vormen, zoals drinkvoeding, toetjes of poeders. Drinkvoeding bevat veel energie en eiwitten. Daarnaast zijn er vitamines en mineralen aan toegevoegd. Drinkvoeding is beschikbaar in verschillende smaken en samenstellingen.
Poeders zijn ook beschikbaar in verschillende smaken en samenstellingen. U kunt deze poeders toevoegen aan dranken of gerechten om uw voeding rijker te maken.
Als u dieetproducten wilt gebruiken, overleg dan altijd met uw diëtist. De diëtist kan beoordelen of u het product nodig heeft en adviseren over de hoeveelheid en het type product dat het beste bij u past.

Voorbeelden van maaltijdservices

Heeft u behoefte aan koelverse of diepvriesmaaltijden die thuis worden bezorgd? U kunt bijvoorbeeld terecht bij:

De Maaltijdservice

Telefoon: (0478) 51 73 73

Website: www.demaaltijdservice.nl1

Tafeltje Dekje van Uitgekookt

Telefoon: 085 0406065

Website: https://uitgekookt.nl/maaltijdservice2

Voor een uitgebreidere lijst van maaltijdservices vraag uw diëtist.

Meer informatie

Voedingscentrum

Telefoon: (070) 306 88 88

Website: www.voedingscentrum.nl3

Boeken

• Als eten even moeilijk is (meerdere delen) - Uitgeverij Caplan
• Piet Puur - Piet Huysentruyt - Uitgeverij Lannoo
• 40 recepten voor lekkerbekken - Margriet van der Poel
• Het dikke vrienden kookboek van chef Arnold - Ron Arnold
• FIJN! - Online kookboek ontwikkeld door diëtisten, logopedisten en een chefkok 

Vragen

Heeft u na het lezen van deze informatie nog vragen? Stel uw vragen tijdens het eerstvolgende bezoek of bel naar: